Spotkanie Warszawskiego Forum Oświatowego “Edukacja a demokracja.
Demokracja a edukacja”.

5 marca 2016 r. w sali konferencyjnej WCIES na Starej 4 odbyło się spotkanie Warszawskiego Forum Oświatowego pt. “Edukacja a demokracja. Demokracja a edukacja”. W dwudziestopięcioletniej już historii Forum było to siódme spotkanie poświęcone szeroko rozumianej demokracji*

Program spotkania

- Wprowadzenie: Włodzimierz Paszyński

- Prezentacja projektu: 25 lat warszawskiej edukacji w wolnej Polsce przez Zespół redakcyjny: Anna Rękawek, Mirosław Sielatycki, Janusz Kostynowicz – informacja o  założeniach projektu, organizowanych w jego ramach klubowych spotkaniach i rozmowach, a także strukturze publikacji i możliwości wykorzystania tych materiałów w dalszej pracy;

- Przerwa kawowa (plus domowe ciasto), kuluary

- Przedstawienie propozycji stanowiska w sprawie zmian w edukacji: Mirosław Sielatycki

- Debata prowadzona przez W. Paszyńskiego

- Wnioski i podsumowanie

Wszyscy uczestnicy otrzymali wydaną przez WCIES w serii „Inspiracje” trzyczęściową publikację jubileuszową „25 lat doświadczeń warszawskiej edukacji w wolnej Polsce”. 

Wprowadzenie

We wprowadzeniu Włodzimierz Paszyński przypomniał, że Warszawskie Forum Oświatowe powstało w 1991 r,. ale ten typ myślenia o oświacie ukształtował się wcześniej, w latach 1980 – 81. Po stanie wojennym obecny był także w działaniach oświaty niezależnej. W podejściu tym było obecne przeświadczenie, które zawsze akcentowaliśmy, że szkoła musi służyć dziecku, a oświacie powinien towarzyszyć społeczny dialog. Potem przyszła euforia 1989 roku, ale nie trwała długo. Szybko pojawiła się ideologia i spory. Forum na to reagowało. W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych zapraszaliśmy na spotkania urzędników z MEN, często naszych kolegów. Różniliśmy się często w poglądach, a także w podejściu do edukacji,  ale to nie przeszkadzało w dialogu. Po 98 roku zdaniem W. Paszyńskiego Forum straciło impet, osoby biorące udział w spotkaniach znalazły się w różnych instytucjach, różnice ideowe zaczęły się pogłębiać, współpraca była coraz trudniejsza. Dzisiaj, w dobie Internetu jest łatwiej kontaktować się, a wtedy, gdy zaczynaliśmy Forum w kuratorium był jeden komputer. Zwrócił uwagę, że publikacja „25 lat doświadczeń warszawskiej edukacji w wolnej Polsce” zawiera zarówno materiał historyczny, jak i przemyślenia oraz refleksje na temat przyszłości.             

Projekt „25 lat doświadczeń warszawskiej edukacji w wolnej Polsce”

Projekt ten, zwieńczony trzyczęściową publikacją przedstawił zespół redakcyjny: Anna Rękawek, Janusz Kostynowicz i Mirosław Sielatycki.

Mirosław Sielatycki przypomniał, że impulsem do stworzenia projektu były trzy  jubileusze: 25 lat wolnej Polaki, 10 lat w Unii Europejskiej i 25 lat oświaty samorządowej. Te najważniejsze wydarzenia wymagają nie tylko świętowania, ale również namysłu jakie wyniknęły z nich zmiany w edukacji, także warszawskiej. Zwrócił uwagę, że Warszawa, również z racji na swój ustrój, przeżyła najwięcej przeobrażeń. Była też poligonem oświaty samorządowej. Tu rodziła się oświata niezależna, tu było najwięcej szkół niepublicznych, tu najszybciej dały o sobie znać procesy urynkowienia oświaty, warszawska oświata jako pierwsza weszła w tak szeroką współpracę międzynarodową. Bez zapisu nie udałoby się skorzystać z tych doświadczeń, a i tak nie wszystko udało się udokumentować. Dlatego publikacji „25 lat warszawskiej edukacji w wolnej Polsce”, którą wydał WCIES w serii „Warszawskie innowacje edukacyjno-społeczne „Inspiracje”, nadaliśmy podtytuł: Skąd przyszliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd idziemy? Rekomendacje na przyszłość.  

 

Anna Rękawek, poinformowała, że projekt trwał od listopada 2013 r. do marca 2016 r. Od spotkania w Domu Spotkań z Historią, który był koordynatorem obchodów rocznicowych w Warszawie, do udziału w różnych wydarzeniach, których kulminacją była majowa konferencja w zeszłym roku, poprzez rozmowy i liczne klubowe seminaria, aż do wydania dwuzeszytowej publikacji w . Założyliśmy w naszym projekcie, że na początku wszystkich rozmów i spotkań będą stawiane trzy pytania:

• Jakie zmiany, które zaszły w warszawskiej edukacji, uważasz za najważniejsze?

• Jak je oceniasz (aspekty pozytywne i negatywne)?

• Jakie są Twoje rekomendacje na przyszłość?

Nie ograniczając bogactwa i różnorodność wypowiedzi pytania te wyznaczały porządek  rozmów i spotkań, a także określiły w jakimś stopniu strukturę publikacji, której pierwsza część wskazuje najważniejsze zmiany w edukacji, druga opisuje i ocenia osiągnięcia i problemy w 14 obszarach, a trzecia dotyczy właśnie rekomendacji. Publikację kończy aneks- subiektywne kalendarium 25-lecia. Przygotowując publikację, brano pod uwagę, że może być wykorzystywana w doskonaleniu dyrektorów szkół, nauczycieli i samorządowych kadr oświatowych. Anna Rękawek jako redaktor merytoryczny zachęcała uczestników Forum, aby uwagi dotyczące publikacji przesyłali na adres:  wolna.edukacja25@wcies.edu.pl   

       

Janusz Kostynowicz wspomniał o sposobie pracy nad projektem. Wszystkie rozmowy i spotkania klubowe były wcześniej przygotowywane merytorycznie. Jako materiał pomocniczy do dyskusji ich uczestnicy otrzymywali kalendaria ważniejszych zmian w danym obszarze  edukacji, który był dyskutowany. Niekiedy dodatkowo zamawiano u autorów teksty na dany  temat.  Wykorzystywano również materiały z dawniejszych debat oświatowych, głównie tych, które odbywały się podczas spotkań Warszawskiego Forum Oświatowego. W ocenie 25-lecia przydatna okazała się metoda genetyczna, polegająca na analizie, co z przeszłości jest nadal obecne w warszawskiej edukacji, i jaki ta przeszłość ma wpływ na obecne osiągnięcia ale i problemy. Wspomniał, że publikacja jest dostępna dla doskonalących się nauczycieli we WCIES**, a w wersji cyfrowej została zamieszczona na stronie internetowej Biura Edukacji.  Dodał, że przedstawione w publikacji rekomendacje stały się podstawą  stanowiska Forum w sprawie zmian w edukacji, które będzie dyskutowane w następnym punkcie spotkania.      

Prezentacja stanowiska w sprawie zmian w edukacji

Włodzimierz Paszyński – zaznaczył, że są to jego osobiste odczucia, ale w obecnej sytuacji czuje się tak, jakby ktoś cofnął czas o 30 lat. Dotychczas wydawało się wszystkim, że łamanie demokracji, to już historia. Oceniając ponowne podwyższenie wieku szkolnego do 7 lat, stwierdził, że przypomniało mu to zmianę, która miała miejsce w 1998 r. gdy wprowadzano jego zdaniem pośpieszną i nieprzemyślaną reformę oświaty. To wtedy zmiany należało wprowadzić, nie zaczynając od gimnazjów, ale od wychowania przedszkolnego. Zniszczono przy okazji istniejący dorobek edukacji, zamiast wykorzystać go we wprowadzanej reformie. I teraz znowu, kiedy wydawało się, że doganiamy Europę, zaczęto nas cofać. I jak wtedy styl tej decyzji, bez dialogu społecznego, bez konsultacji, gdy niszczy się to, co zostało dotąd zrobione, jest nie do przyjęcia. Postulował, aby w sprawie wprowadzanych i zapowiadanych zmian w edukacji wypowiedzieli się ludzie światli, aby był to słyszalny głos warszawskiego środowiska. Próbą takiego głosu jest propozycja stanowiska Forum. Poprosił, żeby przedstawił je Mirek Sielatycki.   

Mirosław Sielatycki przedstawił projekt stanowiska. Zaznaczył na wstępie, że Warszawskie Forum Oświatowe, które również obchodzi 25-lenie swojej działalności, wielokrotnie organizowało dyskusje na trudne tematy oświatowe, ale rzadko wypowiadało się w nadzwyczajny sposób, poprzez przyjmowanie stanowiska wobec zmian. Ostatni raz miało to miejsce w 2006 r., gdy zagrożone były demokratyczne wartości w edukacji. Tu zacytował fragmenty przyjętego przed dziesięciu laty stanowiska „Jako uczestnicy Warszawskiego Forum Oświatowego, środowiska wywodzącego się z Oświaty Niezależnej i nawiązującego do jej tradycji, wielokrotnie, od początku lat dziewięćdziesiątych, zabieraliśmy głos w ważnych kwestiach edukacji. Uważamy, że dzisiaj, podobnie jak przed laty, znowu zagrożone są podstawowe wolności demokratycznych w polskiej oświacie (…)W obliczu zaistniałej sytuacji nie można, naszym zdaniem, ograniczać się tylko do protestu. Trzeba wrócić do prac nad programem naprawy polskiej edukacji. Uważamy, że za obecną sytuację odpowiada cała, szeroko pojęta, klasa polityczna, z obecną opozycją włącznie. Kolejne kadencje polityczne pozostawiały nie rozwiązane, ważne problemy edukacji, przerywały z powodów politycznych obiecujące działania podjęte przez poprzedników, pozwalały na kumulowanie się błędów i promowanie fikcji oświatowej”

Przypomniał, że Warszawskie Forum Oświatowe to inicjatywa obywatelska, która nie jest związana z żadną instytucją, organizacją, partią polityczną. Zaproponował w związku z tym, żeby w obecnym stanowisku nie występować w sprawach szczegółowych, które są przedmiotem sporu, ale odnieść się do ogólnych zasad, które powinny być przestrzegane przy wprowadzaniu reform, czy dokonywaniu głębokich zmian w edukacji. Następnie omówił dziesięć punktów proponowanego stanowiska, którego tekst otrzymali wszyscy uczestnicy spotkania.  Podsumowując, stwierdził, że proponowane zasady mogą otworzyć dialog w edukacji, bo nikogo nie wykluczają.

Andrzej Pery – stwierdził, że przedstawiona propozycja stanowiska nie budzi wątpliwości, gdyż opisuje, jak powinien przebiegać proces zmian. Przypomina ona jego zdaniem podejście do oświaty, które przyjęliśmy na początku lat osiemdziesiątych. Zwrócił uwagę, że w ostatnich miesiącach zaczął się tworzyć ruch obywatelski na rzecz edukacji. Jest to reakcją na to, że przez 25 lat rządziła edukacją polityka. Włączając się w ten społeczny nurt, powinniśmy spokojnie wypracować rozwiązania dla przyszłości. Mamy na to kilka lat, a jest wiele kwestii do przemyślenia, od nadzoru pedagogicznego poczynając na strukturze szkolnictwa skończywszy. Jego zdaniem powinien teraz powstać zespół Forum, który podjąłby pracę nad wizją oczekiwanych zmian.

Wiesław Włodarski  - ocenił pozytywnie projekt stanowiska, uznając, że jest zgodne z tym, co ,środowiska edukacyjne myślą o zmianach. Zaproponował, żeby zastanowić się, jak poszerzyć grono jego sygnatariuszy i upowszechnić ten manifest. Ważna jego zdaniem jest to, aby o zasadach rozmawiać w różnych środowiskach oświatowych.

Barbara Sochal -  podzieliła pozytywną opinię przedmówców. Jej zdaniem stanowisko oddaje bliskie nam podejście do edukacji. Zasugerowała, żeby upowszechniać je zamieszczając na stronach internetowych różnych organizacji działających na rzecz oświaty. Poprosiła, aby w punkcie 3, w którym mówi się o konieczności uwzględniania  podmiotowości rodziców, dodać zapis o podmiotowości dzieci.            

Marta Sobańska – zwróciła uwagę, że sojusznikiem działań na rzecz przyszłe, bardziej demokratycznej edukacji mogą być także uczelnie i instytucje sektora nauki. Jej zdaniem należałoby zwrócić szczególną uwagę na kulturę języka, zwłaszcza w gimnazjach i liceach. Zaproponowała nawiązanie w tej kwestii kontaktów z Instytutem Języka Polskiego.

Włodzimierz Taboryski – odnosząc się do propozycji przygotowania odezwy w sprawie oświaty ponad podziałami, zauważył, że każda władza oświatowa będzie zakładała, że jej rozwiązania służą dziecku. Na ile zmiany rzeczywiście uwzględniają potrzeby dzieci i młodzieży możemy ocenić dopiero, po przeanalizowaniu rozwiązań szczegółowych. Odniósł się do dwóch punktów stanowiska: zaproponował, aby w punkcie 8 dotyczącym twórczości pedagogicznej,  podkreślić, że ważna jest swoboda poszukiwań, natomiast w punkcie 9 dotyczącym korzystania z dorobku oświaty, wspomnieć też o osobach, które są autorytetami w oświacie.

Alicja Wancerz - Gluza -   stwierdziła, że podoba jej się sformułowanie stanowiska. W zbiorze zasad są same słuszne punkty i pewnie większość uzna, że to robi. Słuszny jej zdaniem jest postulat dialogu ponad podziałami. „Karta” promuje podobne hasło „Tożsamość bez nienawiści”. Uznała, że w obecnej sytuacji słuszna jest propozycję Andrzeja Perego, żeby uruchomić proces przygotowania propozycji zmian. Należałoby określić adresatów naszych działań oraz przyjąć, chociaż ramowy,   harmonogram działań. 

Leszek Trzaska – powiedział, że chętnie podpisze się pod zasadami. Ma jednak obawy, że wystąpienie z takim manifestem, będzie przekonywaniem już przekonanych. Jeśli mamy działać ponad podziałami, musimy zauważyć, że proponowany w tym stanowisku zasady były łamane przez różne kadencje polityczne. Zaproponował, żeby poza przyjęciem zasad zrobić coś więcej i zorganizować osobne spotkanie Forum poświęcone krytycznej analizie zmian wprowadzanych w różnych okresach.            

Łukasz Ługowski – ocenił, że tekst stanowiska jest słuszny, ale nudny, jak odezwy, które wydawała kiedyś Unia Wolności. Trzeba zaakcentować w tym tekście rzecz zasadniczą, że grozi nam odejście od edukacji samorządowej na rzecz edukacji sterowanej centralnie. Jeśli ta groźba się zmaterializuje, to warszawskie Biuro Edukacji nie będzie zajmowało się polityką oświatową, a jego rola ograniczy się do remontów.       

Wojciech Turewicz – powiedział, że pod tymi zasadami może podpisać się każdy uczestnik naszych spotkań. Jednak nasze działania nie mogą ograniczać się teraz tylko do takich form. Wyznał, że dla niego Forum było w przeszłości ważnym miejscem, które dawało orientację i wskazywało kierunki. Teraz, gdy następują niepokojące zmiany też zapragnął spotkać się z jego uczestnikami . W obecnej sytuacji Forum powinno dawać rozumne wsparcie tym, których niepokoi obecna sytuacja i stworzyć platformę dla środowisk, którzy chcą dyskutować o przyszłości.

Joanna Gospodarczyk – w proponowanym stanowisku zapisaliśmy dziesięć zasad. Zależało nam na tym, żeby ująć  je w sposób bardzo wyważony. Celowo pominęliśmy szczegółowe problemy, które dzisiaj są przedmiotem sporu. Jednak głos, na który oczekują nauczyciele, powinien być silniejszy, bo zagrożenia dla tego środowiska i dla szkół są bardzo konkretne.

Władysław Majewski – nawiązując do przedmówczyni, postulował, żeby zastanowić się nad sposobem dotarcia do środowisk zainteresowanych rozwojem edukacji. Nie tylko nauczycieli, ale również samorządowców. To stanowisko można by pokazać Unii Metropolii Polskich. Głos edukacji jest za ciągle słaby. Nawet w tworzonej teraz wizji rozwoju Warszawy, zabrakło refleksji, że jest także miastem edukacji. Powinniśmy zastanowić się nie tylko nad tym jak powinno pracować Forum, ale pomyśleć również o tym jak zorganizować społeczną debatę o edukacji.                      

Anna Florek – odniosła się do politycznego sporu o wiek obowiązku szkolnego. Kierując niepublicznym przedszkolem integracyjnym, zaobserwowała, że jeśli przedszkole dobrze pracuje, to rodzice chcą, żeby dziecko pozostawało w nim jak najdłużej. Dzieje się tak dlatego, że jeśli chodzi o młodsze dzieci, szkoła nie zmieniła się w takim stopniu, jakbyśmy tego od niej oczekiwali.     

Zofia Kuklińska   - zwróciła uwagę na potrzebę dyskusji o całym okresie edukacji elementarnej, od przedszkola do końca klasy III. W Centralnym Ośrodku Doskonalenia powstał projekt, w ramach którego zespół naukowców i praktyków  przygotował założenia zintegrowanego podejścia do tego okresu i opracował propozycję nowej podstawy programowej edukacji elementarnej. Projekt tej podstawy CODN przesłał do ministerstwa. Gdyby MEN skorzystano wtedy z tej propozycji, dzisiejsza dyskusja o sześciolatkach byłaby bezprzedmiotowa.    

Janusz Kostynowicz – wyjaśnił, że Zofia Kuklińska była nauczycielem - konsultantem w CODN i koordynatorem projektu przygotowania nowej podstawy programowej edukacji elementarnej a także doskonalenia nauczycieli w zakresie edukacji elementarnej. Zgodził się z wcześniejszą oceną Leszka Trzaski. Jego zdaniem w ciągu ostatnich 25 lat kilkakrotnie dochodziło do sytuacji, w której wprowadzano istotne zmiany w edukacji, albo arbitralnie wstrzymywano je,  nie konsultując tego dostatecznie ze środowiskiem oświatowym i nie dbając o wykorzystanie istniejącego dorobku.  

Włodzimierz Paszyński – zwrócił uwagę, że omawiamy obecnie ogólne stanowisko w sprawie zasad. Zapowiedział jednak, że Forum będzie się także zajmowało zagadnieniami szczegółowymi, i nic nie stoi na przeszkodzie, aby przyjmowało stanowiska wobec kolejnych problemów i wyzwań oświatowych. Kwestia sześciolatków będzie tu szczególnie ważna. Samorząd warszawski zamierza walczyć o to, aby jak najwięcej sześciolatków poszło do szkół i będzie przekonywał rodziców, jak dużo Warszawa zrobiła od 2009 r., aby stworzyć w szkołach przyjazne warunki dla dzieci.        

Alicja Pacewicz – zgadzając się z przedstawionymi w stanowisku zasadami, zaznaczyła, że obecnie ważne jest szybkie działanie, bo pojawia się widmo oświaty centralnej, rządowej.  Z tego powodu naturalnymi adresatami tego stanowiska powinny być samorządy i ich przedstawicielstwa, jak: Unia Metropolii Polskich, Związek Powiatów Polskich i Związek Gmin Wiejskich. Można zaproponować im, żeby przesłali to stanowisko swoim samorządom. Ważnym partnerem może też być ruch społeczny organizacji i osób działających na rzecz polskiej szkoły „Obywatele dla edukacji”. Ruch będzie proponował ponadpartyjną debatę o edukacji przedszkolnej i podstawie programowej wychowania przedszkolnego. Warszawa może się w to włączyć.  

Podsumowanie

Włodzimierz Paszyński podsumował spotkanie w następujących punktach:

1.    Uczestnicy Warszawskiego Forum Oświatowego po dyskusji na ten temat 5 marca przyjęli przez aklamację stanowisko w sprawie zasad wprowadzania zmian w edukacji***

2.    Po wprowadzeniu propozycji drobnych uzupełnień zgłoszonych do trzech punktów tekst stanowiska będzie zamieszczony na stronie internetowej WFO,

http://www.warszawskieforumoswiatowe.pl/ , zostanie także przesłany wszystkim uczestnikom Forum, jak również będzie upowszechniany poprzez kontakty Forum z innymi podmiotami;

3.    Na adres WFO można przesyłać zgłoszenia osób, które chciałyby zaangażować się w prace roboczego zespołu, który zajmie się przygotowaniem kolejnych debat Forum o edukacji;

4.    Uczestnicy WFO zgodzili się, co do tego, że w obecnej sytuacji warto zintensyfikować spotkania Forum. Tematami debat będą kolejne ważne kwestie edukacji.

5.    Uwagi dotyczące jubileuszowej publikacji „25 lat doświadczeń warszawskiej edukacji w wolnej Polsce”, uczestnicy Forum mogą przesyłać na podany przez redakcję adres: wolna.edukacja25@wcies.edu.pl  

  

Zanotował:

Janusz Kostynowicz

Warszawa, 5 marca 2016 r.

* Poprzednie spotkania WFO, które dotyczyły demokracji:

1991 r. - odbyło się spotkanie pod nazwą „Ponad podziałami politycznymi” – przyjęto założenie, że dialogu na temat demokratycznych z mian w edukacji nie można prowadzić tylko we własnym środowisku politycznym, stąd to hasło dyskusji ponad  podziałami już na trzecim spotkaniu WFO; 

W latach dziewięćdziesiątych spotkania z demokracją w tle organizowaliśmy wspólnie z innymi instytucjami:

- 1992 r. “Nietolerancja” – było to dwudniowe spotkanie Warszawskiego Forum Oświatowego  z udziałem młodzieży. Zorganizowane zostało we współpracy z Polską YMCĄ;  

- 1993 r. “Prawa dziecka, prawa ucznia” – spotkanie zorganizowano we współpracy z Komitetem Ochrony Praw Dziecka oraz Fundacją “Dzieci Niczyje”;  

- 1994 r. “Prawa człowieka prawa dziecka” – spotkanie zorganizowano we współpracy z Polską Grupą Amnesty International;  

- 1995 r. “Wychowanie do demokracji. Ruch innowatorów” - miało formę dwudniowej konferencji Zorganizowano je wspólnie z warszawskim kuratorium oświaty, Gminą Centrum, oraz Uniwersytetem Warszawskim. W ramach tej konferencji Warszawskie Forum Oświatowe wspólnie z CODN oraz Instytutem Nauk Społecznych wydało zeszyt naukowy pod redakcją prof. Marka Kosewskiego. W publikacji tej znalazły się referaty:
M. Kosewskiego „Wychowanie dla demokracji jako proces przekazu wartości i norm młodym pokoleniom Polaków”, H. Świdy Zięby „Wolność i indywidualność w systemie wartości młodzieży a przygotowanie do życia w społeczeństwie demokratycznym”, B. Fatygi „Standard cywilizacyjny a kultura polityczna młodzieży”, R. Piłata „Kształcenie myślenia. Szkoła i społeczeństwo”, M. Kosewskiego, „Zagrożenia okresu transformacji ustrojowej dla procesów przyswajania przez młodzież wartości moralnych”,  K. Kicińskiego „Wychowanie dla demokracji czy indoktrynacja”, A. Guryckiej, „Przemiany infrastruktury szkoły a wychowanie dla demokracji”, J. Królikowskiego, „Doświadczenia CODN we wspieraniu edukacji obywatelskiej”    

- 2006 r. „Nietolerancja dla nietolerancji”, poświęcone było krytycznej ocenie niedemokratycznych form wychowania narzucanych szkołom przez MEN (chodziło m.in. o akcję “Zero tolerancji” wprowadzoną do szkół przez ministra Romana Giertycha). W spotkaniu tym poza nauczycielami, dyrektorami szkół i liderami organizacji pozarządowych zainteresowanych rozwojem edukacji uczestniczyli również przedstawiciele MEN oraz Kuratorium Oświaty w Warszawie.  Podsumowując debatę Włodzimierz Paszyński i Jolanta Lipszyc podkreślali, że duże znaczenie ma ponadpartyjna współpraca i dyskusja ze wszystkimi , którzy są zainteresowani rozwojem warszawskiej oświaty. Ważne, żeby Miasto, pozbywszy się biurokratycznych barier było otwarte na taki dialog.

**

Ukazały się dwa zeszyty omawianej publikacji:

1.    Lidia Jastrzębska (Redaktor prowadząca), Anna Rękawek (Redakcja merytoryczna), „25 lat doświadczeń warszawskiej edukacji w wolnej Polsce” część I, Wyd. Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych”, Warszawa 2015 r. (ISBN 978-83-62210- 18-7)

2.    Lidia Jastrzębska (Redaktor prowadząca), Anna Rękawek (Redakcja merytoryczna), „25 lat doświadczeń warszawskiej edukacji w wolnej Polsce” część II, Wyd. Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych”, Warszawa 2016 r. (ISBN 978-83-62210- 18-7)

***

W załączeniu tekst Stanowiska Warszawskiego Forum Oświatowego przyjętego podczas spotkania 5 marca 2016 r.

 

>>> Zdjęcia z debaty.